Ali Fuat Başgil

17 Nisan 2008 14:45 tsi
Prof. Ali Fuat Başgil, 17 Nisan 1967 tarihinde 74 yaşında İstanbul'da vefat etti.

Ord. Prof. Dr. Ali Fuat Başgil,1893'de doğdu.İlkokulu Çarşamba'da, Ortaokulu İstanbul'da bitirdi. Birinci Dünya Savaşı'nın başlaması sebebiyle lise tahsilini yarıda bırakarak yedek subay teğmen rütbesiyle askerlik görevine başladı. 4 yıl Kafkas Cephesi'nde savaştı. 1918'de Fransaya giderek Lise tahsilini tamamladı. 

1921 yılında Paris'te Hukuk Fakültesi'nde üniversite tahsiline başladı. Boğazlar Meselesi konulu tezi ile Doktor ünvanını kazandı. Ayrıca Paris Siyâsî Bilimler Yüksek Okulu ile Sorbon Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nin Felsefe Bölümü'nden diploma aldı. Lahey Devletler Hukuku Akademisi'nin kurslarına katıldı. Burayı bitirip sertifikasını aldıktan sonra 1920'de,36 yaşında yurda üç fakülte ve bir yüksek okul diplomalı hukukçu olarak döndü.

Millî Eğitim Bakanlığı Yüksek Öğretim Kurumu'na Genel Müdür Yardımcısı olarak tâyin edildi. 1930 yılında Ankara Hukuk Fakültesi'nde açılan imtihanı kazanarak Doçent oldu. Bir yıl sonra Profesörlüğe yükseldi. İstanbul Üniversitesi'nin kurulması üzerine Anayasa Hukuku derslerini okutmak üzere bu üniversiteye geldi. Bu görevi sırasında Mülkiye Mektebi'nde hocalık, İstanbul Yüksek İktisat ve Ticaret Mektebi'nde müdürlük yaptı.  Hatay 'ın bağımsızlığa kavuşmasından sonra 1937'de Hatay Cumhuriyeti 'nin anayasasını hazırladı.1939 yılında Ordinaryüs Profesör oldu. Türkiye'de ilk defa İş Hukuku derslerini ihdas etti, müfredat programını hazırladı ve hocalığını yaptı. 1938 - 1942 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı idi. 1947yılında Hür Fikirleri Yayma Cemiyeti'ni kurdu. 1952'de Pakistan'da, 1959'da Ürdün'de toplanan İslâm Kongreleri'nde ve 1959'da Almanya'da toplanan Hukuk Kongresi'nde Türkiye'yi temsil etti.

27 Mayıs 1960 askeri darbesinden sonra Milli Birlik Komitesi tarafından çeşitli üniversitelerden demokrasiye inandıkları için uzaklaştırılan 147'ler listesinde yer aldı. Bir yıl sonra (1961) MBK'nın, 147'lerin tekrar üniversiteye dönebileceklerine dair özel kanun çıkarmasına rağmen bunu kabul etmedi ve Adalet Partisi hareketi içerisinde siyasete atıldı.

15 Ekim 1961 seçimlerinde AP listesinden bağımsız Samsun Senatörü seçildi. Cumhurbaşkanlığı'na adaylığını koyması, Em. Org. Cemal Gürsel'in cumhurbaşkanlığında ısrar eden askeri kesimden gelen yoğun tepkilerle karşılaştı. 24 Ekim 1961 gecesi zorla götürüldüğü Genelkurmay Başkanlığı karargâhında bazı Milli Birlik Komitesi üyesi subaylarca silahla tehdit edildikten sonra Cumhurbaşkanlığı adaylığından çekildi ve Cumhuriyet Senatosu üyeliğinden de, "politikanın mizacına uygun olmadığı gerekçesiyle istifa ettiğini" açıklayarak yurt dışına çıktı.Bunu izleyen yıllarda Cenevre Üniversitesi'nde ders verdi, aynı üniversitede Türk Dili ve Türk Tarihi Kürsüleri'ne başkanlık yaptı. Adalet Partisi'nin %52 oy oranıyla tek başına kazandığı 1965 seçimlerinden sonra Türkiye'ye dönen Prof. Ali Fuat Başgil, 17 Nisan 1967 tarihinde 74 yaşında İstanbul'da vefat etti. Kabri Karacaahmet Mezarlığı'ndadır.

Ali Fuat Başgil, hayatı boyunca ilmin haysiyetini ve şahsî vakarını korumasını bilmiş, bir Anayasa hocası ve hukuk adamı olarak gerektiğinde kanaatlerini sözlü ve yazılı olarak açıklamıştır. Siyâsî, sosyal ve hukukî sahalarda pekçok eser yazdı. Din ve laiklik konularındaki, 27 Mayıs Ihtilâli hakkındaki görüşleri büyük ilgi uyandırmıştır.

Ardında çok sayıda önemli eser ve büyük bir fazilet mücadelesinin hatıralarını bırakmıştı. Onun en önemli eserlerinden biri "Demokrasi Yolunda" (1. bs. 1961) adını taşır. Başgil, bu eserinde demokrasinin bir sandık meselesi değil, zihniyet meselesi olduğunu, fert ve cemiyetçe demokrasi zihniyetini benimsememiş memleketlerde bu rejimin yerleşip kökleşemeyceğini vurgulamaktadır.

İlk baskısı 1960 yılında yapılan " İlmin Işığında Günün Meseleleri" adlı kitabında toplanan makalelerinde demokrasi, fikir hürriyeti,insan hakları ve anayasa meseselesini enine boyuna tahlil eden Başgil, "Din ve Laiklik "(1. bs. 1954, 2. bs. 1961, 3. bs. 1977) adlı son derece önemli kitabında, başından beri tartışma konusu olan laiklik meselesini vukufla ele almış ve konuya açıklık getirmiştir.

"Gençlerle Başbaşa "(1. bs. 1949) adlı kitabında güçlü bir eğitimci olarak karşımıza çıkan Ordinaryüs Profesör Dr. Ali Fuat Başgil, son devirde yetişmiş büyük bir hukuk alimidir,fakat onun asıl mühim tarafı görüldüğü gibi sadece hukuk alimliği değildir. Bu vasfıyla beraber, milletine mal olmuş bir şahsiyettir.

ESERLERİ

La Vie Juridique des Pepul es (Belçika 1939), Klasik Ferdî Hak ve Hürriyetler Nazariyesi ve Muasır Devletçilik Sistemi (1938). Esas Teşkilat Hukuku Dersleri (3. cilt, 1940), Türkiye İş Hukuku (1940), Vatandaşın Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne Müracaat Hakkı (1944), Hukukun Ana Müessese ve Meseleleri (1947), Cihan Sulhu ve İnsan Hakları (1948), Türkçe Meselesi (1948), Vatandaş Hürriyeti ve Bunun Teminatı (1948),
Demokrasi ve Hürriyet (1949), Vatandaş Hak ve Hürriyetlerinin Korunması ve Anayasamızın Eksiklikleri (2. cilt, 1960), 27 Mayıs İhtilâli ve Sebepleri (1963).
Ali Fuat Başgil'in Hatıraları
Ali Fuat Başgil
Boğaziçi Yayınları / Hatıra Serisi

 

Bu haber 647 defa okundu.