En Sıcak Konular
YESEVİLİĞİN BIRAKTIĞI ASIL İZ NEDİR?
17 Mart 2013 20:12 tsi
Anadoluya Yunus Emre gibi öncü dervişleri ile giren Hoca Ahmet Yesevi hazretlerinin Balkanlar ve Anadoludaki etkisini araştırmacı yazar Hasan Mısırlı araştırdı.
Anadolu ve Balkanları aydınlatan ışık:Ahmet Yesevi
Anadoluya Yunus Emre gibi öncü dervişleri ile giren Hoca Ahmet Yesevi hazretlerinin Balkanlar ve Anadoludaki etkisini araştırmacı yazar Hasan Mısırlı araştırdı. Evliya Çelebinin anlatımlarından yola çıkan Mısırlı, halen kullanılan birçok türbe ve tekkeyi ortaya çıkarttı. Yeseviliğin bıraktığı asıl büyük etkilerin de ele alındığı çalışmada Yesevî mensuplarına ait türbe tekke ve zaviyeler de ele alınıyor.
Orta Asya'dan Balkanlara uzanan Hoca Ahmet Yesevi etkisini araştıran araştırmacı yazar Hasan Mısırlı çok ilginç bilgilere ulaşıyor. "Anadolu ve Balkanlar'da Yesevî İzleri" isimli araştırmaya göre halen daha aktif bir şekilde kullanılan birçok dergah ve tekke Ahmet Yesevi hazretlerinin gönül dünyamıza olan etkisini de ortaya koyuyor.
HALKIN DİLİNİ KONUŞMASI ONU DİĞERLERİNDEN AYIRDI
"Kütüb-i sitte" müelliflerinden İmam Buharî başta olmak üzere Müslim, Tirmizî ve Neseî gibi büyük alimlere sahip olmalarına rağmen ilk Türk-İslam alimleri, eserlerini o günün ilim dili olan Arapça'yla yazmışlardı. Araştırmacı Mısırlı'ya göre Ahmed Yesevî'nin öncekilerden farkı Türkçe konuşup Türkçe yazmasıydı. İranlı ve Farsça konuşup yazan Yusuf Hemedanî gibi bir üstadın talebesi olmasına rağmen, irşad ve tebliğ dili olarak içlerinde yetiştiği halkın dilini, Türkçe'yi seçmesi onun bugün dahi farklı bir noktaya taşımakta. Türkçe yazdığı san'at endişesinden uzak, didaktik bir mahiyet arz eden "hikmetlerinden oluşan divanı, Türk halkı tarafından pek sevildi.
YUNUS EMRE GİBİ ÖĞRENCİLERİ İLE ANADOLU'YA GİRDİ
Yunus Emre gibi güçlü temsilcileri vasıtasıyla Anadolu ve Balkanlarda 'Tasavvufi halk edebiyatı" veya "Tekke Edebiyatı" adıyla bir edebi tasavvufi akımın öncüsü olan Yesevi'nin sağlığında olduğu gibi vefatından sonraki dönemdeki tesir ve nüfuzu da genellikle hikmetleri ve halîfeleri sayesinde oldu. Beldelerin fethinden önce kalplerin fethine çalışan derviş ve halifeleri onun etkisini Anadolu ve Balkanlara kadar ulaştırdılar.
EVLİYA ÇELEBİ YESEVİ TEKKE VE ZAVİYELERİNİ YAZDI
Evliya Çelebi, bütün Osmanlı ülkesini kapsayan gezileri sırasında görüp karşılaştıklarını kaleme aldığı Seyahatnamesinde kendisinin de Yesevî ailesinden olması sebebiyle pek çok Yesevî mensubundan onların kabir ve tekkelerinden bahseder. Kafkaslardan Balkanlar'a uzanan çizgi üzerinde Seyahatname'de aşağı yukarı on bir kadar değişik yerleşim bölgesinde Yesevî mensuplarına ait türbe tekke ve zaviye bulunduğu görülmektedir. Araştırmacı Mısırlı bunları şöyle özetliyor:
1: Kafkas eteklerinde Şirvan île sınır Niyazabad' da Avşar Baba Tekkesi
2. Tokat' ta Galga Dede Türbesi
3. Tokat - Zıle'de Şeyh Nusret Tekkesi
4. Bozok-Hüseyinova'da Şeyh Emîr-i Çin Osman
5. Merzifon da Pîr Dede
6. Bursa'da Geyikli Baba ve Abdal Musa
7. İstanbul-Unkapanı-Ayakapı'da Horos Dede
8. Filibe yolu üzerinde Kıdemli Baba Sultan
9. Bulgaristan'da Varna-Batova'da Akyazılı Baba
10. Trakya ve Balkanlar'da Sarı Saltuk
TÜRKİSTAN, AZERBAYCAN, ANADOLU VE BALKANLAR ETKİLENDİ
Ahmed Yesevî, yaşadığı Türkistan bölgesinde olduğu kadar Azerbaycan, Anadolu ve Balkanlara doğru uzanan çizgide yaşayan müslüman Türk toplumlarında da derin izler bıraktı. Araştırmacı Mısırlı'nın verdiği bilgilere göre Yesevi'nin yaşadığı dönem Büyük Selçuklu devletinin çözüldüğü Anadolu Selçukluları devrine rastlar. O yıllarda Anadolu'yu yurt edinmeye çalışan Türk boyları daru'l-cihad olarak bilinen Anadolu'ya koşup gelmişlerdir. Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşması olayında büyük payı bulunan muhtelif tarikatlara mensup dervişler arasında Yesevî dervişlerinin ayrı bir yeri vardır.
YESEVİLİĞİN BIRAKTIĞI ASIL İZ NEDİR?
Evliya Çelebi ise Seyahatnamesinde Ahmed Yesevî ve Yesevîliğin Anadolu ve Balkanlar'da bıraktığı iz ve tesirlerini geniş bir şekilde ele alıyor. Bunlar şöyle sıralanıyor;
1) Anadolu ve Balkanlarda beldelerin fethiyle beraber, hatta ondan önce kalplerin fethini sağlayarak şerîata bağlı bir din birliği sağlamak. Anadolu ve Balkanlar'da İslam'ın yayılmasında Yesevi dervişlerinin diğer tarık erbabıyla birlikte mutena bir yeri vardır.
2) İran'dan esen Şîa rüzgarına karşı Ehl-i sünnet İslam'ını yaymak. Türkler genellikle İranlılar vasıtasıyla müslüman olduklarından İran kültürüyle ilk zamanlardan itibaren temasa geçmişlerdi. İran'daki "şia" daileri zaman zaman Türk bölgelerine uzanarak o bölgelere tesir ve nüfuzunu ulaştırmaya özel bir özen gösterirlerdi. Ahmed Yesevi'nin başlattığı sünni İslam çizgisi Anadolu ve Balkanlar'da şiilik ve kızılbaşlık temayüllerine karşı da bir siper-i saika olmuştur.
AHMET YESEVİ'NİN BÜYÜK ETKİSİ
3) Türkçe'nin tasavvuf dili olmasını sağlamak. Ahmed Yesevi'nin Anadolu ve Ortaasya'da belki de en önemli hizmeti Türkçüye gösterdiği titizliktir. Türkçe yazan ilk tarikat kurucusu olma-sı sebebiyle Türk halkının diline sahip çıkmış ve kendisinden sonraki takipçileri sayesinde türedilinin din ve tasavvuf dili olmasını sağlamıştır. Belki Ahmed Yesevi Türkçe yazmasa Yunus olmayacak, Türkçe tekke dili olamayacaktı.
4) Ülkü ve mefkure birliğini temin. Ahmed Yesevi müridlerine ve genelde Türk halkına İslam mefküresi etrafında toplanmayı öğütlemiş ve en uç Türk kabilelerini birleştirmeyi başarmıştır. Moğol istilasından sonraki dönemde de Anadolu birliğinin yeniden kurulması onun attığı temeller sayesinde gerçekleşmiştir.
5) İktisadî hayata canlılık, dervişleri meslek sahibi yapmak. Evliya Çelebi'nin Yesevi tekkelerini anlatırken verdiği bilgilerden Yesevi'lerin bir meslek ve sanat sahibi olmaya özen gösterdikleri anlaşılmaktadır. Ahmed Yesevi'nin bizzat kendisinin "el emeği ile geçinmek için tahta kaşık yontup satması, bu çığırın açılmasının sebebi olarak düşünülebilir. Ayrıca sanıldığı gibi tekke mensuplarının hazır yiyici değil, üretici olduğunu gösterir.(Yusuf Han Kardelen - Milli Gazete)
Kaynak: MİLLİ GAZETE http://www.milligazete.com.tr/haber/Anadolu_ve_Balkanlari_
aydinlatan_isikAhmet_Yesevi/276498#.UUYHTRfxqCk
Bu haber 968 defa okundu.
kapat
Değerli okuyucumuz,
Yazdığınız yorumlar editör denetiminden sonra onaylanır ve sitede yayınlanır.
Yorum yazarken aşağıda maddeler halinde belirtilmiş hususları okumuş, anlamış, kabul etmiş sayılırsınız.
· Türkiye Cumhuriyeti kanunlarında açıkça suç olarak belirtilmiş konular için suçu ya da suçluyu övücü ifadeler kullanılamayağını,
· Kişi ya da kurumlar için eleştiri sınırları ötesinde küçük düşürücü ifadeler kullanılamayacağını,
· Kişi ya da kurumlara karşı tehdit, saldırı ya da tahkir içerikli ifadeler kullanılamayacağını,
· Kişi veya kurumların telif haklarına konu olan fikir ve/veya sanat eserlerine ait hiçbir içerik yayınlanamayacağını,
· Kişi veya kurumların ticari sırlarının ifşaı edilemeyeceğini,
· Genel ahlaka aykırı söz, ifade ya da yakıştırmaların yapılamayacağını,
· Yasal bir takip durumda, yorum tarih ve saati ile yorumu yazdığım cihaza ait IP numarasının adli makamlara iletileceğini,
· Yorumumdan kaynaklanan her türlü hukuki sorumluluğun tarafıma ait olduğunu,
Bu formu gönderdiğimde kabul ediyorum.
Yazarlar
-
Hakverdi Murat Merdamert
-
Arif Tarakcı
-
Sabiha Sena
-
Bütün Yazarlar
-
Prof.Dr.Mehmet Öz Türk Ocakları Genel Başkanı
-
Nuri Gürgür
-
Prof.Dr.Mustafa Erkal-Aydınlar Ocağı Genel Başkanı
En Çok Okunan Haberler
Yorumlar
+ Yorum Ekle