TEK EKSİĞİMİZ BAŞKANLIK SİSTEMİ

23 Nisan 2010 12:56 tsi
Türkiye'de dönem dönem başkanlık sistemi gündeme gelmesi vaka-i adiyyedendir.

Tek eksiğimiz başkanlık sistemi

Türkiye'de dönem dönem başkanlık sistemi gündeme gelmesi vaka-i adiyyedendir. Genelde, tek başına ve uzunca bir süre iktidar olanlar ve hem bir sonraki basamak, hem de bir nevi emekliliğe başlangıç demek olan Cumhurbaşkanlığına çıkma durumunda olanlar için başkanlık sistemine geçiş olmazsa olmazdır. ABD'de pek bir güzel uygulandığından bahsedilir ve her alanda küçük Amerika olmamız gerektiğinden hareketle bizde de uygulanması gerektiği anlatılır, zihinler alıştırılmaya çalışılır. Ancak, halihazırdaki sistem bir takım eksiklere sahip de olsa, temel mantık olarak çok da eleştirilecek durumda da değildir. Başkanlık sistemi tartışmalarına kafa yoranların temel argümanı, Cumhurbaşkanlığı makamının işlevsel olmayışı ve sembolik halidir. Ayrıca, iktidarın öyle veya böyle mutlaklaştırılması da, sallantılı koalisyonların aksine istikrar içinde bir yönetime elverecektir. Yetkilerini ve görev alanını genişletip, başkan idaresinde bir yürütme olsun istenir yani. Tabii, tek başlı bir yürütmenin tartışılamazlığını ve keyfiliğini de hiç hesaba katmazlar aynı muhteremler.

Türkiye'de kuvvetler ayrılığı esasına göre görev paylaşımı yapılmış ve bunun neticesinde de yasama, yürütme ve yargı erkleri yer almıştır. Kuvvetler ayrılığından kasıt, yasama ve yürütme fonksiyonlarının farklı organlara verilmesidir. Ancak, yasama ve yürütme birbirinden yumuşak bir şekilde ayrılır, keskin bir ayrım yoktur. Birbirinden tamamen bağımsız değillerdir. Yürütme (yani hükümet), yasamadan (meclis) kaynaklanır ve ona karşı da sorumludur şeklinde özetlenebilir bu sistem. Anayasa Hukukuna göre yargı erki ise, yasama ve yürütmenin dışında yer alır veya her zaman yer almalıdır. Yasama ve yürütmenin yumuşak bir ayrıma tabi tutulduğu sistem parlamenter demokrasidir, ki şu anda tatbik ettiğimiz sistemdir.

Parlamenter sistem, yasama ve yürütmenin birbirinden bağımsız ama birbirlerine karşı sorumlu olmaları gibi bir de yürütmenin iki başlılığı (düalist yürütme) özelliğine sahiptir. Monist (tek başlı) yürütmenin, yürütme yetkisini tek bir kişiye, kuruma, odağa veren anlayışının aksine düalist yürütme, yürütme yetkisini (bizim ülkemizdeki sisteme göre) Cumhurbaşkanı ile hükümet arasında paylaştırır. Bu, parlamenter sistemin alamet-i farikalarındandır ve böylelikle bir bakıma kuvvetlerin dengelenmesi sağlanır. Siyaseten sorumsuz olan Cumhurbaşkanı ile yasama organına karşı sorumlu olan hükümet organı arasında bir denge kurulur böylece.

Kuvvetler ayrılığı

Kuvvetlerin ayrılığının sert olduğu sistem ise başkanlık sistemidir. Yürütmenin tek başlı (monist) olduğu, yani yürütme yetkisinin tek bir kişide (başkanda) toplandığı sistemdir. Başkan, halk tarafından seçilir ve hükümetinde görev alacakları da kendisi belirler. Yasamadan bağımsızdır ve birinin diğerini fesh etme veya güvensizlik oyuyla düşürmesi söz konusu olmaz. Her bakımdan birbirinden bağımsız iki organ söz konusudur. Başkanlık sisteminin uygulandığı bir atmosferde, yasama ve yürütme erkleri arasında karşılıklı ahenk ve işbirliği sağlanamazsa sistemin tıkanması, devlet idaresinin sekteye uğraması tehlikesi vardır.

Ülkemizde, kuvvetlerin ayrılması yumuşak bir şekilde gerçekleştirildiği halde, özellikle de son dönemde artan şekilde, kutuplaşma eğilimi gözleniyor. Tek başına hükümet eden ve yasama organında da büyük çoğunluğa sahip bir iktidar olgusu, sorunların ve anlaşmazlıkların çözümünde, devlet idaresinde işleri kolaylaştırmıyor, aksine inatlaşarak, dayatarak, farklı görüşleri dikkate almayarak daha da zorlaştırıyor. Giderek artan bir tonda "ben yaptım oldu" zihniyetini normalleştiriyor, kurumlar ve erkler arasında olması gereken uyumu ve güveni her geçen gün törpülüyor. İnsanların, kurumların alabildiğine kutuplaştığı, kamplara ayrılabildiği, fikir ayrılıklarının münakaşadan kavgalara dönüştüğü bir atmosferde uzlaştırıcı ve orta yolu bulmada yardımcı bir unsur olarak Cumhurbaşkanlığı makamı, her ne kadar işlevsiz gibi gözükse de, gerekli gibi sanki. Elbette ki, bir siyasi hareketin neferi gibi çalışmaması ve etkisiz kalmaması koşuluyla.

Şimdiki sistem...

Şu an fiiliyattaki demokratik sistem, temsilde adaletten tutun da, halkın idarecilerini doğrudan seçememesi gibi birçok mahzurlu konuyla malul. Belki, bu açıdan bakınca başkanlık sistemi cazip gözükebilir bazı gözlere. Ancak, halihazırda tek bir kişinin milletvekili aday listelerinden tutun da, bakanlara kadar herkesi belirlediği, ülke gündemini kendi keyfine göre şekillendirdiği bir ortamdan daha fazlasını sunamayacağı, belki daha da fazla tek kişiye bağımlı bir model olacağı meydanda gibi Türkiye şartlarında. İktidar olup da muktedir olamama veya adamakıllı hükümet edememenin, icraat noktasında zayıf kalanların önündeki tek engel olarak mutlak güce sahip olamamayı gören bir bakış açısı için tek geçerli çözüm de bir tür krallık olur herhalde, başkanlık sistemi de kesmeyecektir.

Kutuplaşmaların arttığı, kendinden olmayanlara karşı tahammülün giderek azaldığı bir ortamda, istikrar eşittir tek başına iktidar veya mutlak iktidar şeklinde bir formülasyonun doğruluğu da tartışmalı olacaktır. Sahip olduğu güçle doğru orantılı olarak hesap vermeme, başkalarını kaale almama, dediğim dedikçiliğin sonu, istikrarı sağlama adı altında bir nevi tahakküm kurmak olacaktır. Kuvvetler ayrılığı koşullarında bile hesap vermekten, diğerine kulak kabartmaktan imtina eden, her söylediğinin kayıtsız şartsız doğruluğuna inanılmasını talep eden, itiraz ve eleştiriye kapalı bir yapının, olası bir sistem değişikliğiyle beraber daha da alternatifsiz hale gelmesi dünyanın her yerinde tahakküme çıkar. Anayasa Hukuku doktrininde, başkanlık sisteminin zayıf yönleri sayılırken siyasal kutuplaşmaya yol açabileceğinden (ki şu anda bile hayli yoğun yaşıyoruz) ve iktidarın kişiselleşebilmesinden (milletvekillerinin boş kağıtlara imza atmaları ve el kaldırıp indirme haricinde varlık gösterememeleri hali de bunla bağlantılı) bahseder, ki Türkiye için de çok uzak bir ihtimal olduğunu düşünmek de iyimserlik olur herhalde.

Bir süre referandum tartışıldı, şimdi de başkanlık sistemi, cumhurbaşkanının görev süresinin 2012'de mi, 2014'te mi dolacağı tartışılacak anlaşılan. Kimileri başkanlık sistemini (elbette gözü kapalı şekilde) "en mükemmel sistem" olarak yere göğe koyamazken, kimileri saltanatın ilk adımları olduğunu söyleyecek. Ve yine yoksulluk, işsizlik, kötü ekonomi konuşulmayacak, Siirt'te yüzlerce kimsenin adının karıştığı küçük kızlara organize tecavüz hayvanlığı gibi, her gün bir yenisinin yaşandığı türlü çeşitli sapıklıklar gibi toplumsal meseleler önemsenmeyecek, yine ortalık gereksiz şekilde toz duman olacak. Neticede de, toplasanız tek bir faydalı cümle çıkmayacak ortaya ve kuşatma altındayken meleklerin cinsiyetini tartışanlardan farkımız kalmayacak bu gidişle.

Burak Kıllıoğlu-Milli Gazete

Kaynak: MİLLİ GAZETE,http://www.milligazete.com.tr/makale/tek-eksigimiz-baskanlik-sistemi-160580.htm

Bu haber 784 defa okundu.