Birinci Türk Dil Kurultayı

26 Eylül 2007 10:35 tsi
Kurultay, 26 Eylül 1932 Pazartesi günü saat 14.00'te Türk Dili Tetkik Cemiyeti Başkanı Samih Rifat Beyin konuşmasıyla açıldı.

1931 yılında Türk Tarihi Tetkik Cemiyetinin kuruluşuna öncülük eden Atatürk, ça­lışmalar ilerledikçe tarih araştırmalarının yanı sıra, dil konusunun da ele alınması gereğini görmüştü:

"Millî şuurun ayakta kalabilmesi ve uyanık bulunması için dil ve tarih uğrunda çalışmaya mecburuz."

"Millî his ile dil arasındaki bağ çok kuvvetlidir. Dilin millî ve zengin olması, millî hissin inkişafında başlıca müessirdir. Türk dili, dillerin en zenginlerindendir; yeter ki bu dil şuurla işlensin".

"Ülkesini, yüksek istiklâlini korumasını bilen Türk milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır".

Dil ve tarih konusundaki duyarlılığını dile getiren ve dil ko­nusuna önem veren Atatürk, Türkçe ile ilgili çalışmalar yapmak üzere Türk Dili Tetkik Cemiyetinin kurulması için 11 Temmuz 1932 akşamı talimat vererek, Cemiyetin kurucularını ve yapacağı işleri belirledi.12 Temmuz 1932 günü,Çanakkale Milletvekili Samih Rifat'ın başkanlığındaki yönetim kurulu üyeleri gerekli belgeleri İçişleri Bakanlığına suna­rak o zamanki adıyla Türk Dili Tetkik Cemiyetini kurdular.

Cemiyetin kuruluşunun hemen ardından Atatürk, bir dil kurultayı toplanması tali­matını verdi. Dil Kurultayı'nın toplanacağı haberi bütün basın organlarında duyurul­du, bilim adamlarının, yazarların, şairlerin, gazetecilerin, öğretmenlerin ve dile meraklı herkesin Kurultay'a katılabileceği, bunun için de kayıtlarını yaptırmaları gerektiği açık­landı.Yurdun dört bir köşesinden insanlar, Kurultay'a katılmak için başvuruda bulundular.

Atatürk, okunacak bildirilerin, yapılacak tartışmaların salonda kalmaması düşünce­siyle Kurultay'ın canlı olarak radyodan yayımlanmasını istedi.İstanbul Radyosu ile Dolmabahçe Sarayı arasında kablo bağlantısı kuruldu. Böylece bu salonda konuşulanlar, radyo aracılığıyla bütün Türkiye'ye duyurulacaktı. O dönemde herkesin evinde radyo olmadığı için şehir merkezlerine kurulan ses düzeni ile radyo yayını halka ulaştırıldı.

Kurultay, 26 Eylül 1932 Pazartesi günü saat 14.00'te Türk Dili Tetkik Cemiyeti Başkanı Samih Rifat Beyin konuşmasıyla açıldı. Başta Atatürk olmak üzere Türkiye Cumhuriyeti'nin devlet yönetimi tam kadro hâlinde Dolmabahçe Sarayı'nm Muayede Salonu'nda yerlerini almışlardı.

Dil uzmanlarının, Türkçe öğretmenlerinin yanı sıra Abdülhak Hâmit Tarhan, Samipaşazade Sezai, Halit Ziya Uşaklıgil, Reşat Nuri Güntekin, Ali Canip Yöntem, Fuat Köprülü, Hüseyin Cahit Yalçın, Celâl Sahir Erozan, Ruşen Eşref Ünaydın gibi Türk ede­biyatının tanınmış şair ve yazarları ile gazeteciler Kurultay'a bildiriler sundular.

Birinci Türk Dili Kurultayı 5 Ekim 1932 gününe kadar sürdü. Geçen on gün­lük süre içerisinde sadece 30 Eylül Cuma günü toplantıya ara verildi. Dokuz günlük oturumdan sonra Kurultay, 5 Ekim 1932 Çarşamba günü saat 18.00 sularında sona erdi.

Atatürk ve devlet erkânı dokuz gün süresince oturumları başından sonuna kadar iz­lemişti. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Kâzım Paşa ve Millî Eğitim Bakanı Reşit Galip de bu süre içerisinde Kurultay'ın başkanlık divanı olarak görev yapmışlardı.

Kurultay'da dile getirilen konular ve alınan kararlar hemen uygulamaya konulmdu. Halk ağzından sözler derlenerek, tarihî Türkçe metinler taranarak, çağdaş Türk lehçe­leri incelenerek Türkçe sözler yazı diline kazandırıldı.

 

Bu haber 716 defa okundu.