Türkiye'de İlk Telgraf ve Mustafa Efendi

10 Eylül 2007 09:16 tsi
Türkiye'de ilk telgraf hattı İstanbul-Edirne-Şumnu arasında 10 Eylül 1855 tarihinde açıldı...

Türkiye'de ilk telgraf hattı İstanbul-Edirne-Şumnu arasında 10 Eylül 1855 tarihinde açıldı... Personelinin tamamının yabancılardan oluşuyordu.Henüz telgraf tekniğini bilen Türk eleman olmadığı için,gerek resmi gerekse özel telgraflar Fransızca çekiliyordu..

Bir zaman sonra,Fransızlara yardımcı olsunlar diyeTürk işçi almaya başladılar.Bu işçilerin içinde oldukça zeki bir isim vardı.Mustafa Efendi (D. 1834),hızla telgraf tekniğini öğrendiği gibi Fransızlarla Türkçeye uygun bir telgraf haberleşme dili üretilmesi için mücadeleye girişti. Babıâli'yi 'telgraf yağmuru'na tuttu... Fransızların bütün devlet haberleşmesini kontrol ettiklerini ve bunun ülke güvenliği açısından vereceği sıkıntının göze alınamayacağını anlatmaya çalıştı İstanbul'a.

Uğraşlarının neticesinde,Erkân-ı Harbiye, (Osmanlı Genelkurmayı) 'Askeri yazışmaların Türkçe yapılması sorununa çözüm bulunması' işini ona havele etti. Görevlendirilir görevlendirilmez Fransızlarla yaptığı mücadele,işletici şirketi rahatsız etti.

Firma,hatların ülke sathına yayılması ve geliştirilmesi işini askıya alma tahdidinde bulundu;ayrıca bundan böyle Türk personel kullanmayacağını açıkladı.Uzun tartışmalar sonunda 'askeri haberleşme'ye mahsus olmak üzere Türkçe'nin kullanılması şartını kabul etmek zorunda kaldı.
Mustafa Efendi'nin  derhal kolları sıvayıp bir ay içinde 'Türkçe Telgraf Kod Sistemi'ni ortaya çıkardı.

Mustafa Efendi;Arapça ve Farsça'yı aldığı özel dersler sayesinde öğrenmişti,Fransızca'yı ise, son sınıfına kadar okuduğu,Galatasaray Lisesi'nin yerinde kurulu Mekteb-i Tıbbıye'de öğrendi.Türkiye'den önce arkadaşı Vuliç ile birlikte Varna-Bükreş telgraf hattını yapan Fransız şirketinde çalışmıştı

Mustafa Efendi'nin teklif ettiği alfabe,Babıâli nezdindeki Telgraf Komisyonu'na sunulup müzakeresi'gizli' yapıldı.

Komisyon üyeleri,özellikle Fransız şirketin durumdan haberdar olmaması için askeriye tarafından uyarıldı.Buna rağmen gidişatı öğrenen Fransızlar doğrudan doğruya Mustafa Efendi'yi hedef aldılar.

Mustafa Efendi önce terfi ettirilerek Kosova'ya 'mutasarrıf' yapıldı; Fransızlar daha uzağa gönderilmesini isteyince Libya'ya maliye müfettişi olarak gönderildi.

Halep'te de görev yaptıktan sonra başkente döndü ve bu kez Posta ve Telgraf İdaresi'nin bağlı olduğu bakanlıkta bakanvekilliğine ve idarenin yönetim kurumlu üyeliğine atandı.

 Bu görevdeyken de vefat etti. (1895) Cenazesi Merkezefendi Mezarlığı'na defnedildi.

Bu haber 450 defa okundu.