Bu değerlendirmeyi Çanakkale Savaşı sonrasında
Mustafa Kemal Atatürk yapmış. Kaldı ki, benzer değerlendirmeleri savaşı bire
bir yaşamış veya konuyla yakından ilgi duyanlar da yapıyor.
Mesela, İsmet İnönü hatıralarında,
Çanakkalede uğradığımız zayiatın ağırlığını, bundan sonra savaşın devam ettiği üç senede her cephede hissettik. Savaştan sonra da uzun süre neslimizin gürbüz safları arasında geniş boşlukların acısı çekilmiştir
Tarihçi Yılmaz Öztuna da benzer açıklamayı yapıyor. Öztuna diyor ki,
1911den 1922ye kadar devam eden savaşlarda, yüz binlerce Türk şehit oldu; en iyi yetişmiş, Doğu ve Batı kültürlerini nefsinde birleştirmiş bir genç nesil yok oldu. Bilhassa Çanakkale, bir yedek subay savaşı hâlinde, on binlerce Türk aydınını yok etti. Türkiye bu gerçek aydınların kaybından çok ağır bir darbe yemiş oldu. İçtimai sarsıntı, uzun zaman halledilemeyecek derecede mühimdi
Başka bir yazar Abdurrahman Güzel ise Çanakkale Savaşının edebiyattaki yansımalarını anlatıyor. Diyor ki,
Çanakkale savaşının bir subaylar savaşı
olduğu, şehit olanlarının çoğunun yüksek tahsil yapmış, 70.000e yakın da
Rüşdiye mezunu oldukları bilinen bir gerçektir. Türkiyede böyle küçük bir
aydın kitlesinin birkaç ay içerisinde yok olması felaketlerin en büyüğü olmuş,
harplerden sonra Türkiyenin kalkınma ve gelişmesine sekte vurmuştur.
Yine başka araştırmacı, Cemalettin Taşkıran
da konuyu şöyle anlatıyor:
Binlerce öğretmen, mülkiyeli ve tıp öğrencisinin,
harbiyelinin aydın ve eğitim görmüş insanın, Çanakkalede yitirildiği bir
gerçektir. Yıllar sonra Atatürk, Biz Anafartalarda bir üniversite gömdük
derken, kuşkusuz bu acı gerçeği dile getiriyordu.
İngiliz generali Oglanderin
şu sözleri de, Türk yorumcuların konuyu abartmadığını gösteriyor. Diyor ki;
Çekildik...
Çanakkaleyi geçemedik ama Türk milletinin genç neslini, eğitimli neslini,
çiçeğini yok ettik. Dolayısıyla geleceğini yok ettik. Bellerini zor
doğrulturlar.
Elbette verilen sayılar kesin olmayabilir, fakat oransal olarak gerçeğe yakındır. O yıllarda eğitimin kıt ve okuma yazma oranın bile yüzde 10 kadar olduğu ülkede bu rakamlar oldukça dikkat çekicidir.
Peki neden böyle olmuştur? Bir kere Çanakkale Boğazı önemlidir. Biliniyor ki, Boğaz giderse İstanbul gider; İstanbul giderse Osmanlı gider. İkinci tarafı, yeni kurulan birliklerin subay ve yedek subay ihtiyaçları üniversiteli veya lise öğrencilerinden karşılanıyor. Bunların önemli bir kısmı da gönüllü olarak savaşa katılıyor. Mesela, gönüllü savaşa katılan Sivas Lisesi öğrencilerinin yazı tahtasına Hocam biz Çanakkaleye gidiyoruz hakkınızı helal edin yazmış oldukları rivayet edilir. Bundan dolayı Sivas Lisesinin 1915 yılında mezun vermediği biliniyor. Keza, diğer örnekler de farklı değildir. İstanbul Üniversitesi, Galatasaray Lisesi, Konya, Kayseri Edirne, Kastamonu, Trabzon, Balıkesir ve daha birçok vilayetin liselerinde savaşa katılanlar az değildir. 1915-1916-1917 yıllarında ya mezun verememiş ya da mezun sayısı çok azalmıştır. Bundan dolayı, Çanakkale için bir yedek subaylar savaşıydı diyenler bile var. Çanakkale Savaşını bir de bu yönüyle değerlendirmek gerekir.
Değerli okuyucumuz,
Yazdığınız yorumlar editör denetiminden sonra onaylanır ve sitede yayınlanır.
Yorum yazarken aşağıda maddeler halinde belirtilmiş hususları okumuş, anlamış, kabul etmiş sayılırsınız.
· Türkiye Cumhuriyeti kanunlarında açıkça suç olarak belirtilmiş konular için suçu ya da suçluyu övücü ifadeler kullanılamayağını,
· Kişi ya da kurumlar için eleştiri sınırları ötesinde küçük düşürücü ifadeler kullanılamayacağını,
· Kişi ya da kurumlara karşı tehdit, saldırı ya da tahkir içerikli ifadeler kullanılamayacağını,
· Kişi veya kurumların telif haklarına konu olan fikir ve/veya sanat eserlerine ait hiçbir içerik yayınlanamayacağını,
· Kişi veya kurumların ticari sırlarının ifşaı edilemeyeceğini,
· Genel ahlaka aykırı söz, ifade ya da yakıştırmaların yapılamayacağını,
· Yasal bir takip durumda, yorum tarih ve saati ile yorumu yazdığım cihaza ait IP numarasının adli makamlara iletileceğini,
· Yorumumdan kaynaklanan her türlü hukuki sorumluluğun tarafıma ait olduğunu,
Bu formu gönderdiğimde kabul ediyorum.
Yorumlar
+ Yorum Ekle