Türkiyenin Siyasal Sistem Dönüşümleri (1923-1946 arası)

Bir önceki yazıda, 1923e kadar parlamenter sistem denemelerini özetlemiştim. Bilindiği gibi, 1920de Atatürkün önderliğinde TBMM toplanmıştı. Fakat bu meclis, yakın zaman parlamentoları gibi değildi. Daha çok kurucu meclis niteliğindeydi. 1923 yılı Cumhuriyetin İlanına kadar da Türkiyeyi bu meclis yönetti. O yıllarda hem Kurtuluş Savaşı verildiği, hem de Cumhuriyetin temelleri atıldığı için olağanüstü özelliği olan dönemdi. Haliyle meclisin görevleri de olağanüstü nitelikteydi. Meclis hem yasalar çıkarıyor, hem içinden hükümeti kuruyor, zaman zaman da yargı görevini bile üstleniyordu. Atatürk, meclis başkanı, aynı zamanda devlet başkanı konumundadır. Dolayısıyla bu dönem parlamenter sistem olarak kabul görmüyor. Kendine has özellikler taşıyan Meclis Hükümet Sistemidir. Parlamenter sistemlere benzemediği gibi, başkanlık sistemine de benzemiyordu.

Meclis Hükümet Sistemi, 1923ten itibaren parlamenter sisteme dönüşmeye başlıyor. Cumhuriyetin ilanı ile Atatürk meclis başkanlığını bırakıp cumhurbaşkanı oluyor. Yani sistem, cumhurbaşkanı, hükümet ve meclisten oluşan tipik parlamenter sisteme doğru dönüşüyor. Cumhurbaşkanı ve hükümetten oluşan yürütme ile meclis arasında kuvvetler ayrılığı doğmaya başlıyor. Böyle bir yapı parlamenter sistemlerin temel özelikleridir. 1946 yılına kadar sistem çok fazla bir değişikliğe uğramadan devam ediyor.

Sistem 1946ya kadar böyle devam etse de, üç özellik dikkat çekiyor: Birinci yönü; bu parlamenter sistem, tek partili parlamenter sistemdir. Mecliste sadece Cumhuriyet Halk Fırkasının (Partisinin) olduğu parlamenter sistemdir. Zaman zaman çok partili sisteme geçiş denemeleri görülse de başarılamıyor. Fakat, bazı yorumculara göre; tek partili gibi gözükse de; parti içi muhalefet gruplarının olduğu çoğulcu yapı gösteriyordu. İkinci yönü; cumhurbaşkanlarının başbakanlara kıyasla yürütmedeki gücü her zaman ağır basıyordu. Üçüncü yönü ise cumhurbaşkanlarının partili kalma özelliği devam ediyordu. İlk cumhurbaşkanı Atatürk, ikinci cumhurbaşkanı İsmet İnönü aynı zamanda CHP genel başkanlarıdır.

-Devamı gelecek yazıda-

Bu yazı 1,044 defa okundu.

Yorumlar

+ Yorum Ekle

kapat

Değerli okuyucumuz,
Yazdığınız yorumlar editör denetiminden sonra onaylanır ve sitede yayınlanır.
Yorum yazarken aşağıda maddeler halinde belirtilmiş hususları okumuş, anlamış, kabul etmiş sayılırsınız.
· Türkiye Cumhuriyeti kanunlarında açıkça suç olarak belirtilmiş konular için suçu ya da suçluyu övücü ifadeler kullanılamayağını,
· Kişi ya da kurumlar için eleştiri sınırları ötesinde küçük düşürücü ifadeler kullanılamayacağını,
· Kişi ya da kurumlara karşı tehdit, saldırı ya da tahkir içerikli ifadeler kullanılamayacağını,
· Kişi veya kurumların telif haklarına konu olan fikir ve/veya sanat eserlerine ait hiçbir içerik yayınlanamayacağını,
· Kişi veya kurumların ticari sırlarının ifşaı edilemeyeceğini,
· Genel ahlaka aykırı söz, ifade ya da yakıştırmaların yapılamayacağını,
· Yasal bir takip durumda, yorum tarih ve saati ile yorumu yazdığım cihaza ait IP numarasının adli makamlara iletileceğini,
· Yorumumdan kaynaklanan her türlü hukuki sorumluluğun tarafıma ait olduğunu,
Bu formu gönderdiğimde kabul ediyorum.